‘Nu kiezen voor een indexsprong betekent dat je inzet op het vrijwaren van jobs. In crisistijden is dat het meest sociale beleid dat je kan voeren’, zegt Ivan Van de Cloot, econoom van de denktank Itinera.
De Leuvense professor Joep Konings plakt er cijfers op. Een indexsprong creëert altijd jobs. Hoeveel hangt af van het consumptiegedrag van mensen. Een indexsprong van 2 procent levert minimaal 14.000 jobs op, maximaal 41.000 jobs. Of zoals Ivan Van de Cloot zegt: ‘Een indexsprong maakt Ford Genk goed.’
Tegenstrijdige effecten
Bij een indexsprong spelen twee tegenstrijdige effecten. Mensen zien hun koopkracht dalen en dat weegt op de consumptie. Belgen kopen veel buitenlandse producten (denk maar aan computermateriaal en kleding) en dus vallen de klappen deels in het buitenland.
Tegelijk versterkt een indexsprong de concurrentiepositie van de Belgische bedrijven. Vooral voor de industrie is een indexsprong belangrijk. Het versterkt de concurrentiepositie, waardoor de bedrijven beter kunnen exporteren, wat op zijn beurt jobs oplevert. Een herstel van de concurrentiepositie kan ook verdere jobvernietiging afremmen.
Opvallend: volgens Konings klopt het niet dat de koopkracht vrijwaren goed is voor de tewerkstelling. Dat is een mythe die links van het spectrum leeft. ‘Loonmatiging levert méér jobs op dan ze vernietigt’, luidt de analyse van Konings.
Een indexsprong is een alternatief voor de devaluatie uit vroeger tijden. Een devaluatie versterkt de concurrentiepositie onmiddellijk, een indexsprong niet. Toen België in 1982 devalueerde, werden onze (export)producten van de ene dag op de andere goedkoper. In 1982 kwamen er ook nog eens drie indexsprongen bij. Die waren nodig om wat men via de devaluatie aan concurrentiekracht won, niet onmiddellijk weer uit handen te geven via de impact van de duurdere import op de inflatie en bijgevolg de loonindexering.
Een indexsprong werkt trager dan devaluatie. Je vermijdt dat producten duurder worden en dat medicijn werkt langzamer door. Het is trouwens altijd uitkijken voor wat er in de omringende landen gebeurt. Als er ook daar loonmatiging gebeurt, verandert de relatieve positie niet.
Een indexsprong is dus een vorm van solidariteit tussen mensen die werken. Ze laten allen een stukje loonopslag vallen om zo jobs te redden.
Van de Cloot vindt een indexsprong te rechtvaardigen. ‘Als je op korte termijn iets voor de begroting en de concurrentiepositie wil doen, dan is dat een optie’, zegt hij. ‘De lasten op arbeid verlagen, is budgettair lastig.’
Dat een indexsprong een verarming betekent voor de werknemer (en voor wie van uitkeringen leeft) is een feit, geeft Van de Cloot toe. ‘Maar de afgelopen vijf jaar heeft de Belg de crisis niet gevoeld. Dit is een late correctie voor het feit dat we met een langdurige crisis te maken hebben.’
Volgens de Itinera-econoom is jobs redden belangrijk want wie vandaag zijn job verliest, zal moeilijk elders werk vinden. ‘En wie in België lang zonder werk zit, is verloren voor de arbeidsmarkt.’ In normale tijden komen er jaarlijks 200.000 jobs bij en verdwijnen er 160.000.
Schatkist
Een indexsprong is echter geen structurele oplossing. Van de Cloot zegt dat bedrijven hoe dan ook meer moeten inzetten op innovatieve producten die moeilijk te kopiëren zijn. Johan Van Gompel, econoom van KBC Bank, pleit ook voor een modernisering van de arbeidsmarkt en ingrepen in het onderwijs. ‘Bedrijven moeten makkelijker mensen kunnen aanwerven en ontslaan. En de onderwijskeuze die mensen maken, moet meer rekening houden met kennis waar behoefte aan is.’
Volgens Stijn Decock, hoofdeconoom van Voka, betekent een indexsprong een netto besparing voor de overheden van 2 miljard euro (1,13 miljard euro voor de federale overheid, 921 miljoen voor de regio’s).
De federale overheid bespaart bruto 1,88 miljard op de uitkeringen en ambtenarenlonen, maar derft een stukje belastinginkomsten daarop. De belastingderving in de privé is nog groter, maar er worden jobs gered (of er komen banen bij), en dat brengt sowieso geld op.
Van Gompel verwacht dat de geldnood van de overheid ook een btw-verhoging zal nodig maken. ‘En dan moet je een supplementaire indexsprong doorvoeren om te beletten dat de duurdere producten via de index tot een loonsverhoging leiden.